Van Big Bang tot Big Green Egg

Vuur is ouder dan de mensheid en is waarschijnlijk zelfs ouder dan de andere drie elementen aarde, water en lucht, die pas konden ontstaan toen het prille heelal na de grote oerknal begon af te koelen.

Miljarden jaren gingen voorbij tot -waarschijnlijk na een natuurlijk bosbrandje of vulkaanuitbarsting- een slordige 15.000 jaar geleden, tijdens het Neolithicum, een vroege voorouder een verbrand rund vond dat lekker langzaam was doorgegaard in het smeulende houtskool of de gloeiende lava. Het beest was natuurlijk helemaal zwart en hard van buiten, toen een hongerige holenman er bij het vallen van de nacht over struikelde. Zijn eerste reactie was ongetwijfeld “Gloeiende, gloeiende…” Maar hij kon zijn zin niet afmaken, want God was nog niet bedacht, dus hij kon hem helaas ook nog niet de schuld geven. Bovendien viel het zwartgeblakerde rund door de klap uit elkaar en werd zijn aandacht getrokken door de hemelse geuren die opstegen. Het gare vlees viel als perfecte short ribs van het bot en de onweerstaanbare geur verleidde de hongerige holenman om een hapje te nemen en hem voortijdig in de hemel deed belanden. Van puur genot, wel te verstaan!

Er lagen nog veel meer verkoolde wilde zwijnen, runderen en hertjes in de buurt van de resten van de natuurramp. Uiteraard veel teveel voor het oermannetje om allemaal in een keer op te eten. Jammer, want het was zo lekker! Dus besloot hij met zijn gezinnetje zo lang mogelijk in de buurt van de wonderlijke voedselbron te blijven tot het bedorven zou zijn. Het oermannetje ontdekte toen dat vuur het vlees niet alleen lekkerder had gemaakt, maar je kon er ook nog eens veel langer van eten voor het zo verrot was dat het zelfs je eetlust bedierf! En na verloop van tijd merkte het oermannetje ook nog eens dat hij zich veel lekkerder begon te voelen omdat zijn buik veel minder hard moest werken… Dus besloot het oergezinnetje om niet verder te trekken, maar bij deze smakelijke voedselbron te blijven.

Spelen met vuur
Maar ja, om steeds maar weer te wachten op het volgende bosbrandje, dat leek het oermannetje niet zo handig. Je kan je dus voorstellen hoe hij in vuur en vlam raakte toen hij met wat takjes en opgdroogd gras aan het spelen was en dat spontaan begon te branden. Zodra de eerste schrik eraf was (vuur is namelijk ook best wel eng), realiseerde het oermannetje zich de impact van zijn ontdekking. Persoonlijk denk ik dat als hij er patent op aan had kunnen vragen hij een rijk man was geworden, maar helaas: zover was de mensheid nog niet!

En dus ging het oermannetje met vuur spelen. Hij ging fikkies stoken en gooide er zijn gevangen beestjes in. En ontdekte dat ze er totaal verkoold en oneetbaar weer uitkwamen. Toevallig had-ie ook net ontdekt dat als je op een goede manier stukjes van een steen afslaat, de steen een heel handig scherp randje krijgt, waarmee je van alles stuk kunt maken. De jager ontpopte zich als handige doe-het-zelver en ontdekte dat hij met zijn nieuwe ‘vuursteenmes’ heel gemakkelijk stokken kon maken met scherpe punten, waar je niet alleen heel handig mee kon jagen, maar waarmee je de beestjes ook aan kon spiezen om ze zo niet ín, maar net bóven het vuur kon hangen. Bovendien kon je met dit handige vleesmes ook eerst heel gemakkelijk het velletje eraf halen en de ingewanden verwijderen, waardoor het roosteren nog veel lekkerder werd. Heel handig en zó lekker!

Het oermannetje was zó verguld met zijn ontdekking dat hij thuis in zijn grot direct een schilderijtje maakte met als penseel de afgekloven botten en als pigment de houtskool en het vet van net verorberde runderen en herten. Deze grotschilderingen van Lascaux hebben we gelukkig teruggevonden: ze getuigen van een markant moment in de wereldgeschiedenis. Deze tekeningen geven een duidelijk beeld welke dieren destijds bij voorbaat geschikt waren voor de vroege barbecue.

Het roosteren was geboren en millennia lang maakten de nazaten van het oermannetje dankbaar gebruik van zijn ontdekking. Late afstammelingen ontdekten bovendien dat als je vlees lang in zout water legde, je het nóg veel langer kon bewaren. Dat was reuze handig als je wat verder trok en soms maandenlange barre tochten moest overleven om de omgeving te ontdekken!

Pitmaster Oeroek XIV
Tienduizend jaar na de Grote Ontdekking van het oermannetje begint de geschreven geschiedenis. Waardevolle kennis werd vastgelegd, zoals bijvoorbeeld het in spijkerschrift opgestelde recept voor geroosterde zebradijen met knoflook en peterselie, geschreven door de Sumerische barbecuemeester Oeroek XIV. Helaas is Google Translate nog niet ver genoeg ontwikkeld om het recept te kunnen vertalen, maar ik betwijfel ook of het heel erg is, want een kilootje zebradij is zelfs bij de betere Nederlandse wildslager nog best lastig om te krijgen. 

Het recept markeert echter ook de inburgering van nieuwe keukentechnieken. Vanaf dat moment rolden de ontwikkelingen over elkaar heen: Aziaten ontwikkelden tweeduizend jaar geleden grote klei-ovens waarmee ze het vuur nog beter in bedwang kregen. Duizend jaar later wisten Romeinen en Grieken wel raad geurende geroosterde hertenbouten tijdens hun beroemde orgieën. Bourgondiërs vestigden hun roem als lekkerbek door hun tanden in hele geroosterde hammen te zetten. Weer duizend jaar later gingen ridders uit de Middeleeuwen massaal mee met de nieuwste keukentrend om hun kasteelkeuken in te richten met een kolossale haard, zodat je daar toch op z’n minst een varkentje kon roosteren. Het duurde vervolgens nog ruim 500 jaar tot over de grote oceaan hypermoderne, stoere cowboys wilde buffels boven hun kampvuren ronddraaiden.

Baarden en staarten of heilige vuurbedden
Maar waarom zijn we dat roosteren van vlees en groenten boven vuur en houtskool nou toch ‘barbecue’ gaan noemen? Het lijkt een Engels woord, maar het zijn vooral de Spanjaarden en de Fransen die de ethymologische eer naar zich toe willen trekken. Tot de Amerikanen de kapitaalkracht van het woord inzien. Hoe dan?

In de tijd van de Romeinen en de Grieken was er in Frankrijk een onverslaanbaar, eigenaardig klein Gallisch dorpje aan de Normandische kust. Veel later werd dit dorpje wereldberoemd door Asterix en Obelix. Het dorp ligt aan zee, dus meestal eten ze vis van hun visboer Kostunerix. Maar af en toe is het feest en dan gaat er een everzwijn aan het spit. Hoefnix, de smid van het dorp, prepareert het beest door er een stok doorheen te spiezen om hem boven een enorm haardvuur te kunnen draaien. “Erin bij de baard, eruit bij de staart!” Oftewel “Barbe et queue”.

Dit verhaal kunnen de Spaanstalige rivalen echter niet verteren, dus hebben zij een heel andere lezing ontwikkelt. En dat doen ze heel gewiekst, want ze betrekken toch de invloedrijke Fransen en Engelsen erin. Volgens dit verhaal waren het Franse en Engelse boekaniers rond de Caribische eilanden die af en toe vol jaloezie met hun verrekijkers naar inheemse piraten gluurden die vis en vlees, vooral varkens, langzaam boven vuur roosterden om het langer houdbaar te maken. De hemelse geuren die vrijkwamen door de Maillard-reactie kan de Engelsen en Fransen tot waanzin drijven. De inheemse piraten spraken Spaans en noemden de techniek ‘barbacoa’. Deze Spanjaarden hadden het echter overgenomen van de inheemse Indianen, die het steeds hadden over ‘barabicu’, wat in de Taino-stam ‘heilig vuurbed’ betekent.

BBQ!
Ook een zeer geloofwaardig verhaal, nietwaar? Een pre-Trumpiaan vond dat in de achttiende eeuw allemaal maar niets. En dus maakte hij een onweerlegbare nieuwe waarheid: hij kortte het begrip simpelweg af tot BBQ en bestempelde het als Amerikaans culinair erfgoed. De Franse en Spaanse lezingen deed hij af met “Fake news, not true! We made BBQ Great again!”

En zo kwam het dat Amerika de zichzelf toegewezen Godfather van de BBQ werd. En we laten ze ook maar in die waan, want het heeft Big Green Egg in 1974 geïnspireerd tot het maken van een waanzinnig mooi en wereldwijd razend populaire keramieken ketel, breder bekend als de kamado. Later kwamen daar nieuwe merken bij zoals Kamado Joe, Yakinuku Grill en de oer-Hollandse Black Bastard (met Chinees keramiek). De moderne mens grilt, roostert, rookt, bakt stooft en kookt vandaag de dag in ieder seizoen en geniet zo nog altijd van die Grote Ontdekking van dat oermannetje in het Neolithicum.

Enjoy!

PS: BBQ 52 start eind september, zodra de de herfst begint!
Volg mijn vlog & blog: